دیالیز و انواع مختلف آن چیست؟
کلیه ها با حذف مواد زائد و مایعات اضافی از بدن، خون شما را فیلتر می کنند. این مواد زائد به مثانه فرستاده می شود تا هنگام ادرار دفع شوند.
دیالیز عملکرد کلیه ها را در صورت نارسایی انجام می دهد. طبق گفته بنیاد ملی کلیه، نارسایی کلیه در مرحله پایانی زمانی رخ می دهد که کلیه ها تنها ۱۰ تا ۱۵ درصد عملکرد طبیعی خود را انجام دهند.
دیالیز درمانی است که خون را با استفاده از دستگاه تصفیه می کند. این به حفظ تعادل مایعات و الکترولیت ها در زمانی که کلیه ها نمی توانند کار خود را انجام دهند کمک می کند.
دیالیز از دهه ۱۹۴۰ برای درمان افراد مبتلا به مشکلات کلیوی مورد استفاده قرار گرفت.
چرا از دیالیز استفاده می شود؟
عملکرد صحیح کلیه ها از تجمع آب اضافی، مواد زائد و سایر ناخالصی ها در بدن شما جلوگیری می کند. آنها همچنین به کنترل فشار خون و تنظیم سطوح عناصر شیمیایی در خون کمک می کنند. این عناصر ممکن است شامل سدیم و پتاسیم باشد. کلیه های شما حتی نوعی ویتامین D را فعال می کنند که جذب کلسیم را بهبود می بخشد.
زمانی که کلیه های شما به دلیل بیماری یا آسیب نتوانند این وظایف را انجام دهند، دیالیز می تواند به عملکرد طبیعی بدن تا حد امکان کمک کند. بدون دیالیز، نمک ها و سایر مواد زائد در خون جمع می شوند، بدن را مسموم می کنند و به سایر اندام ها آسیب می رسانند.
با این حال دیالیز ، درمانی برای بیماری کلیوی یا سایر مشکلات موثر بر کلیه نیست. ممکن است برای رفع این نگرانی ها به درمان های متفاوتی نیاز باشد.
انواع مختلف دیالیز چیست؟
سه نوع مختلف دیالیز وجود دارد: همودیالیز ، دیالیز صفاقی ، درمان جایگزینی مداوم کلیه
همودیالیز
همودیالیز رایج ترین نوع دیالیز است. در این فرآیند از یک کلیه مصنوعی (همودیالیزور) برای حذف مواد زائد و مایع اضافی از خون استفاده می شود. خون از بدن خارج می شود و از طریق کلیه مصنوعی فیلتر می شود. سپس خون تصفیه شده با کمک دستگاه دیالیز به بدن بازگردانده می شود.
برای جریان یافتن خون به کلیه مصنوعی، پزشک جراحی را انجام می دهد تا یک نقطه ورودی (دسترسی عروقی) به رگ های خونی شما ایجاد کند. سه نوع نقطه ورودی عبارتند از:
- فیستول شریانی وریدی (AV). این نوع شریان و ورید را به هم متصل می کند و گزینه ارجح است.
- پیوند AV. این نوع یک لوله حلقه دار است.
- کاتتر دسترسی عروقی. این ممکن است در ورید بزرگ گردن شما وارد شود.
هر دو فیستول AV و پیوند AV برای درمان های دیالیز طولانی مدت طراحی شده اند.
افرادی که فیستول های AV را دریافت می کنند، دو تا سه ماه پس از جراحی بهبود یافته و آماده شروع همودیالیز هستند.
افرادی که گرافت های AV را دریافت می کنند در عرض دو تا سه هفته آماده می شوند.
کاتترها برای استفاده کوتاه مدت یا موقت طراحی شده اند.
درمان های همودیالیز معمولاً سه تا پنج ساعت طول می کشد و سه بار در هفته انجام می شود. با این حال، درمان همودیالیز را می‌توان در جلسات کوتاه‌تر و مکررتر نیز تکمیل کرد.
اکثر درمان های همودیالیز در بیمارستان، مطب پزشک یا مرکز دیالیز انجام می شود.
طول درمان به اندازه بدن، میزان مواد زائد در بدن و وضعیت فعلی سلامتی شما بستگی دارد.
پس از اینکه برای مدت طولانی تحت همودیالیز قرار گرفتید، ممکن است پزشک احساس کند که شما آماده هستید تا خود را در خانه درمان دیالیز کنید. این گزینه ، بیشتر برای افرادی که نیاز به درمان طولانی مدت دارند رایج است.
دیالیز صفاقی
دیالیز صفاقی شامل جراحی برای کاشت کاتتر دیالیز صفاقی (PD) در شکم شما است. کاتتر به فیلتر کردن خون شما از طریق صفاق، غشایی در شکم کمک می کند. در طول درمان، مایع خاصی به نام دیالیز به داخل صفاق جریان می یابد. دیالیز زباله ها را جذب می کند. هنگامی که دیالیز مواد زائد را از جریان خون خارج می کند، از شکم شما تخلیه می شود.
این فرآیند چند ساعت طول می کشد و باید چهار تا شش بار در روز تکرار شود. با این حال، تبادل مایعات را می توان در هنگام خواب یا بیداری انجام داد.
انواع مختلفی از دیالیز صفاقی وجود دارد. اصلی ترین آنها عبارتند از:
- دیالیز صفاقی متحرک مداوم (CAPD). در این نوع ، شکم شما چندین بار در روز پر و تخلیه می شود. این روش نیازی به ماشین ندارد و باید در حالت بیداری انجام شود.
- دیالیز صفاقی دوچرخه سواری مداوم (CCPD). در این نوع از دستگاهی برای چرخاندن مایع به داخل و خارج شکم استفاده می کند. معمولاً در شب و هنگام خواب انجام می شود.
- دیالیز صفاقی متناوب (IPD). این درمان معمولاً در بیمارستان انجام می شود، اگرچه ممکن است در خانه نیز انجام شود. این دستگاه از همان دستگاه CCPD استفاده می کند، اما این فرآیند بیشتر طول می کشد.
درمان جایگزینی مداوم کلیه (CRRT)
این درمان عمدتاً در بخش مراقبت های ویژه برای افراد مبتلا به نارسایی حاد کلیه استفاده می شود. همچنین به عنوان هموفیلتراسیون نیز شناخته می شود. دستگاهی خون را از لوله عبور می دهد. سپس یک فیلتر مواد زائد و آب را حذف می کند. خون همراه با مایع جایگزین به بدن بازگردانده می شود. این روش معمولاً روزانه و ۱۲ تا ۲۴ ساعت در روز انجام می شود.
آیا خطراتی در ارتباط با دیالیز وجود دارد؟
در حالی که هر سه نوع دیالیز می توانند جان شما را نجات دهند، اما خطرات خاصی را نیز به همراه دارند.
خطرات مرتبط با همودیالیز
خطرات همودیالیز عبارتند از:
- فشار خون پایین
- کم خونی یا نداشتن گلبول های قرمز کافی
- گرفتگی عضلات
- مشکل در خوابیدن
- خارش
- سطح بالای پتاسیم خون
- پریکاردیت، التهاب غشای اطراف قلب
- سپسیس
- باکتریمی یا عفونت جریان خون
- ضربان قلب نامنظم
- مرگ ناگهانی قلبی، علت اصلی مرگ در افرادی که تحت دیالیز قرار می گیرند
خطرات مرتبط با دیالیز صفاقی
دیالیز صفاقی با افزایش خطر عفونت در داخل یا اطراف محل کاتتر در حفره شکمی همراه است. به عنوان مثال، پس از کاشت کاتتر، فرد می تواند پریتونیت را تجربه کند. پریتونیت یک عفونت غشای پوشاننده دیواره شکم است.
سایر خطرات عبارتند از:
- ضعیف شدن عضلات شکم
- قند خون بالا به دلیل دکستروز موجود در دیالیز
- افزایش وزن
- فتق
- تب
- دل درد
خطرات مرتبط با جایگزینی مداوم کلیه (CRRT)
خطرات مرتبط با جایگزینی مداوم کلیه CRRT عبارتند از:
- عفونت
- هیپوترمی
- فشار خون پایین
- اختلالات الکترولیت
- خون ریزی
- تاخیر در بهبودی کلیه
- ضعیف شدن استخوان ها
- آنافیلاکسی
اگر در حین دیالیز همچنان این علائم را داشتید، به پزشکی که درمان را انجام می دهد اطلاع دهید.
کسانی که تحت درمان‌های طولانی‌مدت دیالیز قرار می‌گیرند، در خطر ابتلا به سایر بیماری‌های پزشکی از جمله آمیلوئیدوز نیز هستند. این بیماری زمانی رخ می دهد که پروتئین های آمیلوئید تولید شده در مغز استخوان در اندام هایی مانند کلیه ها، کبد و قلب انباشته شوند. این معمولا باعث درد مفاصل، سفتی و تورم می شود.
برخی از افراد نیز ممکن است پس از دریافت تشخیص نارسایی طولانی مدت کلیه، دچار افسردگی شوند. اگر افکار مرتبط با افسردگی مانند افکار آسیب رساندن به خود یا خودکشی دارید، می توانید با روانشناس یا مشاوری که با او راحت هستید تماس بگیرید.
آیا جایگزینی برای دیالیز وجود دارد؟
دیالیز زمان بر و پرهزینه است. همه آن را انتخاب نمی کنند، به خصوص اگر نارسایی حاد کلیوی را تجربه می کنند.
اگر تصمیم دارید دیالیز را دنبال نکنید، گزینه های درمانی دیگری وجود دارد که ممکن است به مدیریت علائم شما کمک کند.
یکی از این گزینه ها مدیریت کم خونی است. هنگامی که کلیه ها به درستی کار می کنند، هورمون اریتروپویتین (EPO) به طور طبیعی در بدن تولید می شود. برای کمک به کلیه نارسا، می توانید هر هفته یک EPO تزریق کنید.
حفظ فشار خون خوب می تواند به کند شدن زوال کلیه شما کمک کند.
برای جلوگیری از کم آبی مایعات بنوشید.
قبل از مصرف داروهای ضدالتهابی، از جمله ایبوپروفن (ادویل) و دیکلوفناک (سولاراز، ولتارن) با پزشک خود مشورت کنید.
پیوند کلیه گزینه دیگری برای برخی افراد است. همچنین یک تعهد بلند مدت است. با پزشک خود صحبت کنید تا ببینید آیا پیوند برای شما مناسب است یا خیر. ممکن است کاندیدای مناسبی برای پیوند کلیه نباشید اگر:
- استعمال دخانیات
- به شدت از الکل استفاده کنید
- چاق هستند
- یک وضعیت سلامت روانی درمان نشده دارند
چگونه برای دیالیز آماده شوم؟
قبل از اولین درمان دیالیز، پزشک لوله یا دستگاهی را با جراحی کاشته تا به جریان خون شما دسترسی پیدا کند. این معمولا یک عملیات سریع است. شما باید بتوانید همان روز به خانه برگردید.
بهتر است در طول درمان های دیالیز لباس راحت بپوشید. همچنین دستورالعمل های پزشک خود را دنبال کنید. اینها ممکن است شامل ناشتا بودن برای مدت معینی قبل از درمان باشد.
چه نوع دیالیز را می توان در منزل انجام داد؟
همودیالیز و دیالیز صفاقی را می توان در خانه انجام داد. دیالیز صفاقی را می توان به تنهایی انجام داد، در حالی که همودیالیز به یک همراه نیاز دارد. همراه می تواند یک دوست یا یکی از اعضای خانواده باشد، یا می توانید یک پرستار دیالیز استخدام کنید.
با انتخاب هر نوع درمان، از قبل آموزش کاملی از یک متخصص پزشکی دریافت خواهید کرد.
چشم انداز بلندمدت برای فردی که به دیالیز نیاز دارد چیست؟
همه اختلالات کلیوی دائمی نیستند. دیالیز می تواند به طور موقت عملکردی مشابه کلیه ها داشته باشد تا زمانی که کلیه های شما خود را ترمیم کنند و دوباره به تنهایی شروع به کار کنند. با این حال، در بیماری مزمن کلیه، کلیه ها به ندرت بهبود می یابند. اگر این بیماری را دارید، باید به طور دائم دیالیز شوید یا تا زمانی که پیوند کلیه به یک گزینه تبدیل شود. تغییر سبک زندگی نیز لازم است. نفرولوژیست شما (پزشک کلیه) باید یک متخصص تغذیه در تیم خود داشته باشد تا به راهنمایی در انتخاب رژیم غذایی کمک کند.
در هنگام همودیالیز، مصرف پتاسیم، فسفر و سدیم خود را محدود کنید. این شامل سدیم آب سبزیجات و نوشیدنی های ورزشی است. شما باید میزان مصرف مایعات خود را ثبت کنید. وجود مایعات بیش از حد در بدن می تواند مشکلاتی را ایجاد کند.
برخی از منابع پنهان مایعات عبارتند از میوه ها و سبزیجات، مانند کاهو و کرفس.
هماهنگی با دیالیز ، شانس شما را برای نیاز به پیوند کلیه کاهش می دهد.
توقف دیالیز
اگر در نظر دارید دیالیز خود را متوقف کنید، از پزشک خود بخواهید وزن و فشار خون شما را بررسی کند. این اندازه‌گیری‌ها می‌تواند به تعیین اینکه آیا دیالیز مؤثر است یا خیر کمک می‌کند.
قبل از قطع درمان، هر گونه نگرانی را با پزشک خود در میان بگذارید. در حالی که این حق شماست که هر گونه درمانی را در هر زمانی متوقف کنید، ممکن است به شما پیشنهاد کنند قبل از پایان دادن به این درمان نجات بخش با متخصص سلامت روان صحبت کنید. اگر وضعیتی که باعث نارسایی کلیه شده است اصلاح نشده باشد، توقف دیالیز در نهایت منجر به مرگ می شود.
مطالعه مقالات زیر به شما توصیه می گردد:
آیا این نوشته برایتان مفید بود؟
