سنگ شکنی برون اندامی با امواج شوک (ESWL) چیست؟

سنگ شکنی برون اندامی با امواج شوک چیست؟

سنگ شکنی برون اندامی با امواج شوک (ESWL: Extracorporeal shock wave lithotripsy) روشی برای شکستن سنگ های داخل دستگاه ادراری، مجاری صفراوی یا مجرای پانکراس با یک سری امواج ضربه ای است که توسط دستگاهی به نام لیتوتریپتر ایجاد می شود.

معرفی سنگ شکنی برون اندامی با امواج شوک در اوایل دهه ۱۹۸۰ انقلابی در درمان بیماران مبتلا به سنگ در کلیه ها، حالب (مجرای بین کلیه و مثانه)، مجرای پانکراس و مجاری صفراوی ایجاد کرد.

امواج ضربه ای وارد بدن شده و با استفاده از اشعه ایکس هدف قرار می گیرند. هدف از این روش شکستن سنگ ها به قطعات کوچکتر است که می توانند از بدن عبور کنند یا استخراج آنها آسان تر شود.

برای سنگ کلیه و سنگ حالب، قطعات با ادرار خارج می شوند. برای سنگ‌های موجود در مجاری صفراوی یا مجرای پانکراس، ممکن است لازم باشد قطعات بزرگ با استفاده از آندوسکوپ – یک لوله انعطاف‌پذیر که از طریق دهان وارد می‌شود – برداشته شوند.

ابداع دستگاه سنگ شکن برون اندامی از طریق امواج

یکی از پیشرفت های شگرف، ابداع دستگاه سنگ شکنی برون اندامی برای درمان سنگ های ادراری بود. این دستگاه از خارج از بدن امواج شوکی جهت شکستن سنگ به سنگ می تاباند. بدین علت اسم آن را دستگاه سنگ شکن برون اندامی گذاشته اند که در مقابل دستگاه سنگ شکن درون اندامی است.

اکنون درمان سنگ شکنی شایع ترین روش درمان سنگ های کلیه در سرتاسر دنیا گردیده است. مراکزی که دو دهه قبل نسبت به تهیه این دستگاه اقدام کردند، نسل قدیمی دستگاه را دارند. نسل های جدیدتر دستگاه هم موثرتر بوده و هم درد کمتری ایجاد می کنند.

مکانیسم عمل این دستگاه بر این استوار است که دستگاه با کمک یک تکنسین، سنگ ادراری را پیدا می کند و امواج شوکی را از خارج از بدن به سنگ شلیک می کند و منجر به خرد شدن سنگ می گردد.

امواج شوکی که به سنگ داده می شوند دارای شدتهای مختلف هستند که از ولتاژ پایین شروع شده و رفته رفته ولتاژ افزایش می یابد تا سنگ خرد شود.

• ممکن است برای خرد شدن سنگ ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ شوک لازم باشد.
• اگر جنس سنگ سفت نباشد، به راحتی می شکند.
• اگر جنس سنگ خیلی نرم باشد تبدیل به پودر می شود.
• اگر جنس سنگ سفت باشد، سنگ یا نمی شکند و یا این که به قطعات درشت می شکند.

عمل سنگ شکنی نیازی به بی هوشی و بستری شدن ندارد و سرپایی انجام می شود. نسل های جدید دستگاه سنگ شکن هم اندازه کوچک تری دارند و هم این که سنگ را به طور موثرتری می شکنند.

چه کسانی ممکن است به سنگ شکنی خارج از بدن نیاز داشته باشند؟

ESWL در افراد مختلف متفاوت عمل می کند و همیشه بهترین انتخاب برای کسی که سنگ دارد نیست. موارد زیر برخی از عواملی است که می تواند بر موفقیت این روش تأثیر بگذارد.

• ترکیب سنگ: سنگ های تشکیل شده از سیستین و انواع خاصی از کلسیم به خوبی با امواج ضربه ای تجزیه نمی شوند.
• محل سنگ: سنگ هایی که در مجاری بسیار باریک قرار دارند ممکن است حتی پس از شکسته شدن با مشکل در عبور یا استخراج مواجه شوند.
• اندازه سنگ: سنگ‌های بزرگ ممکن است قطعات بزرگی ایجاد کنند که عبور یا استخراج آن‌ها دشوار است.
• شرایط از قبل موجود: برخی از شرایط، مانند عفونت مزمن، ممکن است ESWL را کمتر موثر کند.

برخی از تکنیک های ESWL می توانند سنگ شکنی را ایمن تر و موثرتر کنند، مانند تنظیم قدرت و فواصل امواج ضربه.

کاربرد سنگ شکنی برون اندامی با امواج شوک

درمان با امواج شوک برون اندامی برای سنگ کلیه

بسیاری از افرادی که زمانی برای برداشتن سنگ کلیه نیاز به جراحی بزرگ داشتند، می‌توانند بدون یک برش با استفاده از روش ESWL درمان شوند. ESWL اصلی ترین درمان غیرتهاجمی برای سنگ کلیه است. برای افرادی که سنگ های کوچکتری دارند که به راحتی با اشعه ایکس قابل مشاهده هستند، به خوبی عمل می کند.

ESWL برای افراد مبتلا به عفونت مزمن کلیه توصیه نمی شود، زیرا برخی از قطعات ممکن است عبور نکنند و باکتری ها به طور کامل از کلیه حذف نشوند. همچنین ممکن است برای کسانی که دارای انسداد یا بافت اسکار در حالب هستند، که ممکن است از عبور قطعات سنگ جلوگیری کند، موثر نباشد.

از آنجایی که ESWL یک روش غیر تهاجمی است، درمان‌ها معمولاً در یک محیط سرپایی انجام می‌شوند، به این معنی که می‌توانید همان روز به خانه بروید. قبل از عمل معمولاً از یک بی حس کننده خفیف برای بی حس کردن ناحیه کلیه استفاده می شود.

درمان با امواج شوک برون اندامی برای سنگ های مجرای پانکراس

پانکراتیت مزمن در حدود ۵۰ درصد از بیماران منجر به سنگ مجرای پانکراس می شود. این سنگ ها می توانند مجرا را مسدود کنند و باعث درد و کاهش جریان آنزیم های پانکراس مورد نیاز برای هضم شوند. ESWL اغلب اولین درمانی است که برای سنگ های بزرگ مجرای پانکراس استفاده می شود. این روش کم تهاجمی است و اغلب برای برداشتن سنگ های بزرگ بی خطرتر از درمان های سنتی تر (کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی (ERCP)) است.

ERCP معمولاً بعد از ESWL برای کمک به استخراج قطعات شکسته شده سنگ با استفاده از یک لوله انعطاف پذیر با دوربین برای رسیدن به پانکراس از طریق دهان استفاده می شود. ERCP به تنهایی می تواند باعث التهاب یا آسیب مجرای پانکراس شود که ESWL در صورت انجام قبل از ERCP از آن جلوگیری می کند. هنگامی که سنگ ها به قطعات کوچکتر شکسته می شوند، با روش ERCP راحت تر برداشته می شوند و گاهی اوقات حتی می توانند خود به خود دفع شوند.

معمولاً برای افرادی که ESWL با ERCP دریافت می کنند، از بیهوشی عمومی یا نخاعی (که بر بدن زیر کمر تأثیر می گذارد) استفاده می شود. بسته به نتایج این روش، ممکن است بتوانید در همان روز به خانه بروید یا ممکن است لازم باشد یک شب را در مرکز درمان برای مشاهده بگذرانید.

ESWL برای سنگ مجرای صفراوی

سنگ‌های صفراوی در کیسه صفرا تشکیل می‌شوند و می‌توانند به مجاری صفراوی بروند، جایی که ممکن است گیر کنند. سنگ های صفراوی معمولاً با کمک آندوسکوپ از مجرای صفراوی خارج می شوند. با این حال، برای برخی از سنگ های بزرگتر و آنهایی که دسترسی به آنها دشوار است، ممکن است از ESWL برای شکستن آنها قبل از استخراج استفاده شود.

در گذشته از ESWL برای شکستن سنگ های کیسه صفرا استفاده می شد. با این حال، ESWL در جلوگیری از عود سنگ ها موثر نیست. امروزه برداشتن کیسه صفرا با حداقل تهاجم یک درمان رایج تر برای سنگ های صفراوی است که علائم ایجاد می کنند.

در طول ESWL چه اتفاقی می افتد؟

روش ESWL حدود یک ساعت طول می کشد و گاهی اوقات بسته به اندازه و تعداد سنگ ها بیشتر طول می کشد. در طول روش:

• شما روی میزی در یک اتاق درمانی تخصصی که دارای دستگاه موج شوک و تجهیزات تصویربرداری است، دراز می کشید.
• پس از دریافت بیهوشی، پزشک از یک دستگاه اشعه ایکس کامپیوتری، گاهی همراه با اولتراسوند، برای تعیین دقیق محل سنگ استفاده می کند.
• پزشک شما را در بهترین موقعیت برای هدف قرار دادن امواج ضربه ای به سنگ قرار می دهد.
• یک سری امواج ضربه ای (از چند صد تا چند هزار) روی سنگ منتشر می شود. پزشک قدرت و فواصل امواج ضربه ای را در صورت نیاز برای شکستن سنگ تنظیم می کند.

سنگ‌های مجرای پانکراس یا مجرای صفراوی که توسط ESWL شکسته شده‌اند، ممکن است نیاز به استخراج با آندوسکوپ داشته باشند که بلافاصله پس از عمل ESWL انجام می‌شود.

خطرات و عوارض سنگ شکن برون اندامی با امواج شوک

ESWL به طور کلی ایمن در نظر گرفته می شود. امواج ضربه ای سنگ ها را با دقت هدف قرار می دهند و به طور معمول به اندام ها و بافت های اطراف آسیب نمی رسانند.

با این حال، برخی از گروه های افراد در معرض خطر بالاتری از عوارض پس از ESWL هستند. اگر شما:

• حامله هستید.
• یک ضربان ساز یا دستگاه دیگری کاشته شده داشته باشید که ممکن است توسط امواج ضربه ای مختل شود.
• رقیق‌کننده‌های خون مصرف کنید یا اختلال خونریزی داشته باشید (باید مصرف آسپرین یا سایر داروهای رقیق‌کننده خون را حداقل یک هفته قبل از ESWL قطع کنید)
• شما نیاز به برداشت فوری و کامل سنگ دارید که ESWL نمی تواند آن را تضمین کند.

برگرفته از: Extracorporeal Shock Wave Lithotripsy (ESWL)