هنگام صحبت در مورد هورمون درمانی، سردرگمی زیادی ایجاد می شود. به عنوان مثال، درمان جایگزینی تستوسترون، سؤالات مهم زیادی برای پاسخ وجود دارد. چه زمانی لازم است؟ آیا امن است؟ چه خطراتی دارد و احتمالا مهمتر از آن، آیا مزایای آن می تواند از عوارض جانبی احتمالی بالاتر باشد؟
دلایل مختلفی وجود دارد که ممکن است درمان جایگزینی تستوسترون بر روی بیمار عملی شود. با این حال، این هورمون درمانی برای همه نیست.
تستوسترون چیست؟
تستوسترون یک هورمون جنسی مردانه است و در درجه اول در بیضه ها تولید می شود (اگرچه مقدار بسیار کمی نیز از غدد فوق کلیوی حاصل می شود). تستوسترون مسئول توسعه خصوصیات جنسی اصلی است: دستگاه تناسلی مرد. همچنین مسئولیت خصوصیات جنسی ثانویه از جمله حجم عضله، صدای عمیق و الگوی مو را بر عهده دارد.
تستوسترون به تنظیم سایر عوامل جسمی که بر خلق و خو و میزان انرژی تأثیر می گذارد و از سلامت قلب محافظت می کند کمک می کند. همچنین وظیفه حفظ انگیزه جنسی را بر عهده دارد. تستوسترون به شما کمک می کند تا بر روی موارد زیر تأثیر بگذارد:
- محافظت از قلب و عروق
- تولید گلبولهای قرمز
- خلق و خوی و احساس کلی بهتر زیستن
- نشاط (سطح انرژی)
- تراکم و قدرت استخوان
- تولید اسپرم
چه شرایطی باعث پایین آمدن تستوسترون می شود ؟
شرایطی وجود دارد که می تواند سطح پایین تستوسترون را ایجاد کند، که شامل موارد زیر است:
- هیپوگنادیسم اولیه (وقتی بیضه به درستی عمل نمی کند)
- هیپوگنادیسم ثانویه (هنگامی که تولید تستوسترون به دلیل تومور غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس سرکوب می شود)
- سرطان (سرطان بیضه، سرطان پروستات یا سرطان پستان مرد)
- ارکیدکتومی دو طرفه (برداشتن هر دو بیضه به دلیل سرطان یا شرایط دیگر مانند پیچ خوردگی بیضه)
- صدمات به بیضه ها
- بلوغ تاخیری
- روند طبیعی پیری
جایگزینی تستوسترون (TRT)
درمان جایگزینی تستوسترون ، فرآیند جایگزینی تستوسترون است که در نتیجه آسیب ، بیماری در بدو تولد و یا بیماری که باعث پایین آمدن سطح تستوسترون می شود، از دست می رود. همچنین می توان سطح تستوسترون را که در نتیجه orchiectomy (از بین بردن یک یا هر دو بیضه) کاهش یافته است جایگزین کرد.
درمان با جایگزینی تستوسترون
گزینه های مختلفی برای استفاده از TRT وجود دارد.
ترنس درمال یا تکه ها (Transdermal )
بدن قادر به جذب تستوسترون از طریق ترنس درمال و یا تکه هایی است که کاربرد آن بسیار آسان است. اما ممکن است باعث سوزش پوست شود و باید هر روز چندین بار استفاده شود.
ژلهای موضعی
اینها قابل استفاده هستند، اما باید اقدامات احتیاطی صورت گیرد تا مطمئن شوید پوستی که در معرض ژل TRT قرار گرفته است، ناخواسته روی سایر قسمتهای بدن مالیده نشود. ژل جدیدی موجود است که خطر تماس با سایرقسمت ها را از بین می برد.
باکال پچ
این نوع پچ روزانه دو بار روی لثه ها قرار می گیرد. استفاده از آن مناسب است اما ممکن است باعث تحریک لثه شود.
تزریق
تزریق هر دو تا ۱۰ هفته یکبار (بسته به تجویزپزشک) انجام می شود. تزریق ارزان ترین گزینه است، اما همان سطح از پوشش مداوم را در مقایسه با روش های دیگرفراهم نمی کند.
زیر پوستی
این روش شامل گلوله هایی است که هر سه تا شش ماه یکبار در زیر پوست قرار می گیرند. پس از تجویز آنها، گلوله ها به حداقل میزان نگهداری و دوام دوز سطح بالا احتیاج دارند. با این حال، هر بار که دوز جدید لازم است، نیاز به جراحی جزئی دارند.
هیپوگنادیسم چیست؟
هیپوگنادیسم وضعیتی است که در آن بیضه ها تستوسترون کافی، اسپرم یا هر دو را تولید نمی کنند. طبق یک مطالعه، ۲۰ درصد از مردان بالای ۶۰ سال، ۳۰ درصد از مردان بالای ۷۰ سال و ۵۰ درصد از مردان بالای ۸۰ سال دچار کم کاری هیپوگنادیسم هستند. ممکن است فرد با بیماری هیپوگنادیسم متولد شود، یا ممکن است بعداً در زندگی به آن مبتلا شود.
علائم هیپوگنادیسم
علائم هیپوگنادیسم در مردان بالغ ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اختلال نعوظ
- ناباروری
- تمرکز مشکل
- خستگی
- کاهش رشد مو و بدن
- کاهش توده عضلانی
- توسعه بافت سینه (ژنیکوماستی)
- از دست دادن توده استخوانی (پوکی استخوان)
جایگزینی با تستوسترون برای هیپوگنادیسم
درمان جایگزینی تستوسترون برای مردان با سطح تستوسترون پایین و علائم کمبود هیپوگنادیسم ، گزینه درمانی متداول است. TRT می تواند نتایج بسیار مثبتی را به بار آورد و حتی باعث می شود فرد ویژگی های مردانه ای را که به دلیل تولید تستوسترون کم از دست داده است بازیابی کند.
با این حال، ایمنی استفاده طولانی مدت از TRT برای مبتلایان به هیپوگنادیسم به خوبی ثابت نشده است ، زیرا فاقد داده های تحقیقات بالینی است.
موارد منع استفاده از جایگزینی با تستوسترون
TRT ممکن است درشرایطی مانند موارد زیر توصیه نشود:
- سرطان پروستات (اما ممکن است فرد پس از اتمام درمان موفق کاندید شود)
- سرطان پستان مرد
- آپنه خواب
- علائم مجاری ادراری (مانند فوریتیا فراوانیادرار، همراه با پروستات بزرگ شده)
- نارسایی احتقانی قلب
- تعدادبالای گلبولهای قرمز خون
- تستوسترون کم ناشی از پیری
تستوسترون و پیری
سطح تستوسترون با افزایش سن، از حدود ۳۰ سالگی به طور طبیعی کاهش می یابد و در طول زندگی رو به کاهش است. اگرچه TRT به یک روش درمانی رایج تبدیل شده است، بسیاری از متخصصان TRT را برای علائم مرتبط با سن توصیه نمی کنند.
اصلی ترین عوارض جانبی جایگزینی تستوسترون طولانی مدت،از جمله افزایش خطر ابتلا به بیماری قلبی است.
یکی دیگر از عواملی که در تجویزTRT به مردان سالخورده مسئله ای بحث برانگیز را ایجاد می کند این است که به محض شروع مصرف آن، ساخت تستوسترون توسط بدن متوقف می شود. این باعث می شود فرد به مصرف طولانی مدت جایگزینی هورمون وابسته باشد.
علائم تستوسترون کم مرتبط به سن
به دلیل پیری، سطح تستوسترون بطور طبیعی کاهش مییابد. چندین تغییر طبیعی وجود دارد که ممکن است رخ دهد، از جمله بی خوابی (یا سایر اختلالات خواب)، تمایلات جنسی کم، افزایش چربی بدن، کاهش حجم عضلات، کاهش انگیزه و سطح اعتماد به نفس.
اثرات جانبی جایگزینی با تستوسترون
عوارض کوتاه مدت درمان جایگزینی تستوسترون ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- پوست آکنه دار یا روغنی
- تورم یا حساسیت سینه ها
- تورم قوزک پا (احتباس مایعات)
- کاهش جریان یا دفعات ادرار
- تعداد زیاد سلولهای خون (که می تواند خطر لخته شدن خون را افزایش دهد)
- آپنه خواب یا بدتر شدن آپنه خواب (مشکل در تنفس هنگام خواب)
- کوچک شدن بیضه ها
- ریزش مو
- نوسانات خلقی
- افزایش پرخاشگری و تحریک پذیری
- تغییر در سطح کلسترول
- کاهش تعداد اسپرم (که ممکن است بر باروری تأثیر منفی بگذارد)
اثرات جانبی طولانی مدت TRT به نظر می رسد که بیشتر مشکل ساز هستند، از جمله خطر ابتلا به:
- مشکلات قلبی و عروقی (سکته مغزی و حمله قلبی)
- مسمومیت کبدی (برای مسیرهای تجویز مدیریتی مانند لکه ها)
- افزایش خطر مرگ ناشی از حمله قلبی
- پلی سیتمی (افزایش غلظت هموگلوبیننسبت به افزایش گلبول های قرمز)
- بدتر شدن علائم ادرار
- شکستگی لگن (از پوکی استخوان)
- رشد احتمالی سلولهای سرطانی پروستات (نتیجه گیری مطالعه تحقیقاتی مختلط است)
توصیه های مهم
برخی توصیه های مهم وجود دارد که افراد دریافت کننده TRT باید اقدامات احتیاطی را پیش بگیرند.
- باید آزمایش منظم تراکم استخوان انجام شود (برای رد پوکی استخوان). تست PSA در سطح A نیز مفید است – این یک آزمایش آزمایشگاهی برای اندازه گیری خطر ابتلا به سرطان پروستات است
- آزمایش های منظم آزمایشگاهی برای بررسی سطح تستوسترون، آنزیم های کبدی و میزان هماتوکریت نیز مهم هستند.
- علاوه بر این، مهم است که هر سه تا شش ماه یکبار معاینه بدنی انجام دهید تا فشار خون را ارزیابی کرده و سایر علائم یا عوارض جانبی مانند بی خوابی را بررسی کنید.
چه موقع به دنبال مراقبت برویم؟
در صورت بروز عوارض جانبی جدی بلافاصله نیاز به مراقبت های پزشکی فوری وجود دارد و این شامل علائم یک بیماری قلبی عروقی است.
علائمی را که باید به دنبال مراقبت پزشکی باشید:
- شما درد قفسه سینه را تجربه می کنید.
- تنگی نفس دارید یا در تنفس مشکل دارید.
- در یک طرف بدن احساس ضعف می کنید.
- گفتار شما کمرنگ است.
اثربخشی جایگزینی با تستوسترون
بسیاری از عوارض جانبی TRT قبل از شروع مصرف تستوسترون باید مورد توجه جدی قرار گیرد. متأسفانه، تحقیقات محدودی در مورد ایمنی طولانی مدت TRT وجود دارد. برخی از مطالعات خطرات جدی را که با TRT مرتبط است – خصوصاً با استفاده طولانی مدت – کشف کرده اند.
برخی از یافته های قابل توجه از مطالعات در مورد TRT شامل موارد زیر است:
- دریافته اند که تستوسترون ۱۲ درصد اندازه پروستات را افزایش می دهد.
- هیچ ارتباطی بین سطح تستوسترون و پیشرفت سرطان پروستات کشف نشده است.
- در مطالعه ای که شامل ۳۱۲ مرد مبتلا به کمبود فشار خون شد، آزمایش جایگزینی تستوسترون نمرات علائم پروستات را بدتر نکرد و همچنین بر علائم پایین ادرار (مانند حداکثر سرعت جریان ادرار) تأثیر منفی نگذاشت.
- یک مطالعه نشان داد که مردانی که تستوسترون مصرف می کنند ، در مقایسه با افرادی که TRT مصرف نمی کنند، ۳۰ درصد بیشتر از مرگ، حمله قلبی یا سکته مغزی داشتند.
- بسیاری از متخصصان احساس می کنند که پلی سیتمی (شرایطی که گلبول های قرمز خون بالا می رود) یک عارضه جانبی مشترک TRT است.
- پیشرفت سرطان پستان مرد به عنوان یک عارضه جانبی احتمالیTRT ذکر شده است، اگرچه برای تعیین اینکه آیا در واقع پیوندی بین این دو وجود دارد، مطالعات بیشتری لازم است.
- این یافته های تحقیق به دلیل اینکه نیاز به تحقیقات بیشتری برای اثبات قطعی اثرات جانبی طولانی مدت TRT دارند، باید در حد اعتدال گرفته شوند.
جمع بندی
مزایای مثبت بسیاری از TRT وجود دارد که ممکن است کیفیت کلی زندگی را برای کسانی که سطح تستوسترون پایینی دارند، بالا ببرد. قبل از استفاده از TRT، مهم است که تمام جوانب و مزایای استفاده ایمن و موثر آن را بررسی کنید. در برخی موارد، مزایایTRT ممکن است از خطرات بالاتر باشد.
انجام یک گفتگوی دقیق با ارائه دهنده خدمات درمانی قبل از تصمیم گیری در مورد TRT اولین گام مهم است. بخاطر داشته باشید که اگرچه TRT با افزایش خطر ابتلا به سرطان پروستات، BPH (بزرگ شدن غده پروستات)، پلی سیتمی و آپنه خواب مرتبط است، اما شواهد کافی برای پشتیبانی هر یک از خطرات بالقوه قابل توجه نیست.
با نظارت صحیح توسط دکتر اورولوژیست ، از جمله سابقه دقیق سلامتی، ویزیت های منظم در مطب و بررسی های مکرر آزمایشگاه، TRT ممکن است یک درمان ایمن و موثر برای برخی از افراد با سطح تستوسترون پایین باشد.
