سنگ کلیه یا سنگ ادراری (رنال کلکولوس یا نفرولیت) بيشتر در مردان و در دوره سني ۳۰ تا ۵۰ سال بروز مي‌کند و در کودکان و سالمندان کمتر ديده مي‌شود.سنگ ها از كليه تا مثانه ممكن است در هر جايي تشكيل شود . اندازه سنگ ها از رسوبات ريز دانه اي كه اصطلاحا شن ادراري ناميده مي شود تا سنگ هاي بزرگ مثانه كه ممكن است اندازه پرتقال باشند ، متفاوت است . در حدود نيمي از بيماران با يك سنگ كليه ، ممكن است در طي ۵ سال بعد دچار حملات ديگري از سنگ كليه شوند .
علل تشكيل سنگ کلیه
- غلظت موادي مثل اگزالات كلسيم ، فسفات كلسيم ، اسيد اوريك كه در ادرار افزايش مي يابد.
- كمبود موادي مثل : سيترات
- كمبود مايعات در بدن بيمار
- عفونت ادراري
- ركود ادراري
- دوره هاي بي حركتي
- اختلالات ژنتيكي
علل افزايش كلسیم در خون و در ادرار
- بيماري ها مثل : سرطان ، سل ، ميلوم مالتيپل ، نقرس
- افزايش مصرف ويتامين د ، آنتي اسيد ، ملين ، دوز بالاي آسپرين
- افزايش مصرف شير و قليا
فاكتورهای مستعد كننده سنگ های استرويتی
- مثانه نورو‍ژنيك
- اجسام خارجی
- عفونت هاي عود كننده
علائم و نشانه های وجود سنگ کلیه
تظاهرات باليني بستگي به وجود انسداد ، عفونت و شخص دارد . وقتي كه سنگ راه عبور ادرار را ببندد ، انسداد اتفاق مي افتد كه باعث اتساع كليه مي شود . تحريك مداوم ناشي از وجود سنگ مي تواند سبب عفونت شود . برخي از سنگ ها موجب بروز نشانه هايي از تخريب كليه مي شوند . اما ساير سنگ ها با درد و ناراحتي همراهند.
- درد عميق و شديد در منطقه دنده اي – مهره اي (دردي كه از كليه منشا مي گيرد ، در زنان به قسمت جلو و پايين مثانه و در مردان به بيضه ها انتشار مي يابد)
- اغلب خون در ادرار وجود دارد.
- چرك ممكن است در ادرار باشد.
- تهوع و استفراغ
- احتمال اسهال و ناراحتي هاي شكمي وجود دارد.
- تكرر و سوزش ادرار ( غالبا بيمار تمايل به ادرار كردن را دارد اما مقدار خيلي كمي ادرار دفع مي كند كه معمولا به علت ساييدگي ناشي از وجود سنگ ، در ادرار خون وجود دارد. )
بررسی و تشخیص سنگ کلیه
- راديوگرافي ساده از كليه ، مثانه ، حالب
- تست ادرار ۲۴ ساعته
- آزمايش خون و ادرار
- عادات غذايي
- تاريخچه دارويي
- تاريخچه خانوادگي در مورد سنگ هاي ادراري
انواع و اندازه سنگ کلیه
انواع مختلف سنگ ادراری وجود دارد ولی اغلب سنگها از جنس اگزالات کلسیم هستند. سایر انواع شامل ترکیبات فسفات، سیستئین، و اسیداوریک هستند. سنگها در لگنچه، میزنای، مثانه و در پیشابراه دیده می‌شوند.
درمان سنگ کلیه
سنگ با قطر كمتر از ۷ ميليمتر خود به خود دفع مي شود . سنگ هاي بزرگتر را با استفاده از سنگ شكن يا جراحي خارج مي كنند.
- هدف فوري در درمان، تسكين درد است كه از مسكن هاي مخدر استفاده مي شود.
- حمام داغ يا استفاده از گرماي مرطوب روي ناحيه پهلوها مفيد مي باشد.
- غير از مواردي كه بيمار به علت استفراغ يا نارسايي قلبي نياز به محدوديت مايعات دارد ، بيماران بايد مصرف مايعات را افزايش دهند.( حداقل ۸ ليوان آب بنوشيد ) و داشتن برون دهی ادراري بيش از ۲ ليتر در روز.
انواع سنگ های كليه و توصيه هایی براي آن ها
۱- سنگ های كلسيمی
- مصرف زياد مايعات
- محدوديت پروتئين ( گوشت ، مرغ ، ماهي ، تخم مرغ )
- محدوديت نمك
- محدوديت كربوهيدرات هاي ساده (قند ، شكر ، شيريني )
۲- سنگ های اسيد اوريكی
- مصرف مايعات فراوان
- مصرف سبزيجات تازه
- مصرف رژيم غذايي كم پورين
- غذاهايي كه حاوي پورين هستند عبارتند از : ماهي ، صدف ، ماهي كولي ، مارچوبه ، قارچ ، گوشت است ، كه اين افراد بايد مصرف اين غذاها را كاهش دهند.
۳- سنگ های اگزالاتی
- مصرف مايعات فراوان ( بيش از ۴ ليتر در روز ).
- اغلب لازم است در طول شب نيز بيدار شده و آب بنوشند.
- لازم است رژيم سرشار از سبزيجات تازه مصرف شود.
- محدوديت در غذاهاي حاوي اگزالات.
- غذاهايي كه حاوي اگزالات اند عبارتند از : اسفناج ، توت فرنگي ، ريواس ، شكلات ، چاي ، آجيل ، سبوس شيرين.
درمان سنگ کلیه توسط سنگ شكن
در اين روش سنگ ها توسط امواج شوك كه از طريق آزاد شدن انرژي و انتقال آن از طريق آب مي باشد كه اين امر موجب شكسته شدن سنگ مي گردد .
سنگ شكن باعث مي شود كه طول مدت اقامت در بيمارستان كاهش يابد ، زيرا نياز به عمل جراحي را از بين مي برد .
براي كاهش خطر ، پزشك معمولا توصيه مي كند كه چند هفته قبل از سنگ شكني داروهايي مثل آسپرين را بيمار استفاده نكند .
وجود خون در ادرار تا چند روز پس از سنگ شكني طبيعي است و اشكالي ندارد .
درمان جراحي جهت سنگ گلیه
امروزه فقط ۱تا ۲ درصد بيماران جراحي مي شوند.
جراحي در مواردي صورت مي گيرد كه توسط سنگ شكن يا روش هاي ديگر ، سنگ خارج نگرديده باشد .
پيشگيري از بروز سنگ کلیه
بهترين و موثرترين راه پيشگيري از ايجاد تمام سنگ‌ها‌ي ادراري نوشيدن آب به مقدار زياد است.
نوشيدن حدود يک ليوان آب در هر ساعت (در فصل سرما) و حدود يک تا دو ليوان آب (در فصل گرما) در هنگام بيداري کافي است و در زمان خواب دو ليوان آب بنوشيد.
بهتر است در طول شب نيز يک تا دو بار به اين منظور بيدار شويد.
