سوند ادراری : انواع مختلف ، کاربرد و عوارض آن چیست؟

همه آنچه بایستی درباره سوند ادراری بدانید!

سوند ادراری چیست؟

سوند ادراری یا کاتتر ادراری لوله‌ای توخالی و نیمه انعطاف‌پذیر است که ادرار را از مثانه جمع‌آوری می‌کند و به یک کیسه تخلیه منتهی می‌شود.

سوند ادراری ممکن است برای مدت کوتاهی پس از جراحی هنگامی که فرد نمی‌تواند به توالت برود مورد استفاده قرار گیرد و یا هنگام وجود یک بیماری یا جراحت ایجاب کند برای درازمدت به کار گرفته شود. جایگذاری سوند ادراری در بیماران برای مقاصد تشخیصی و درمانی انجام می گردد.

سوندهای ادراری در اندازه ها و انواع مختلفی وجود دارند. جنس انواع مختلف عبازتند از:

• لاستیک
• پلاستیک (PVC)
• سیلیکون

در مواردی که نمی توانید مثانه خود را خالی کنید، ممکن است کاتترها ضروری باشند. اگر مثانه تخلیه نشود، ادرار می تواند تجمع یافته و منجر به فشار در کلیه ها شود. فشار می تواند منجر به نارسایی کلیه شود که می تواند خطرناک باشد و منجر به آسیب دائمی به کلیه ها شود.

بیشتر کاتترها تا زمانی که توانایی ادرار کردن خود را به دست نیاورید، که معمولاً مدت زمان کوتاهی است، ضروری هستند. افراد مسن و آنهایی که آسیب دائمی یا بیماری شدید دارند ممکن است نیاز به استفاده از سوند ادراری برای مدت طولانی یا دائمی داشته باشند.

چرا از سوند ادراری استفاده می شود؟

یک پزشک ممکن است یک سوند را توصیه کند اگر:

• نمی توانید زمان ادرار را تخمین بزنید.
• بی اختیاری ادراری
• احتباس ادراری

دلایلی که ممکن است به تنهایی قادر به ادرار کردن نباشید عبارتند از:

• سنگ مثانه یا سنگ کلیه
• لخته شدن خون در ادرار
• بزرگ شدن غده پروستات
• جراحی روی غده پروستات شما
• جراحی در ناحیه تناسلی، مانند ترمیم شکستگی لگن یا هیسترکتومی
• آسیب به اعصاب مثانه (مثانه عصبی یا نوروژنیک)
• آسیب نخاعی
• وضعیتی که عملکرد ذهنی شما را مختل می کند، مانند زوال عقل
• داروهایی که توانایی ماهیچه های مثانه را برای منقبض شدن مختل می کنند، که باعث می شود ادرار در مثانه گیر کند.
• اسپینا بیفیدا

کاربرد سوند ادراری

از سوند ادراری برای مقاصد زیر استفاده می گردد :

• گرفتن نمونه ادرار استریل جهت کشت ادرار و بررسی میزان آلودگی ادرار به میکروب ها
• اندازه گیری دقیق حجم ادرار
• اندازه گیری حجم ادرار باقی مانده پس از ادرار کردن
• خارج کردن خون و لخته ها از مثانه در بیمارانی که خونریزی از مثانه دارند.
• خارج کردن ترشحات چرکی و ادرار عفونی در بیمارانی که دچار ادرار عفونی شده اند.

انواع کاتترهای ادراری

سه نوع اصلی از کاتترها وجود دارد:

• کاتتر ساکن
• کاتتر خارجی
• کاتتر کوتاه مدت

کاتتر ساکن (کاتتر مجرای ادرار یا سوپراپوبیک)

یک کاتتر ساکن کاتتری است که در مثانه قرار می گیرد. ممکن است به عنوان کاتتر فولی نیز شناخته شود. این نوع می تواند برای مدت زمان کوتاه و طولانی مفید باشد.

یک پرستار معمولا یک کاتتر ساکن را از طریق مجرای ادرار وارد مثانه می کند. گاهی اوقات، آنها کاتتر را از طریق یک سوراخ کوچک در شکم وارد مثانه می کنند. این نوع به عنوان کاتتر سوپراپوبیک شناخته می شود.

کاتتر خارجی (کاتتر کاندوم)

کاتتر کاندوم در خارج از بدن قرار می گیرد. معمولاً برای افرادی که آلت تناسلی دارند و مشکلات احتباس ادراری ندارند، اما دارای ناتوانی های عملکردی یا ذهنی جدی مانند زوال عقل هستند، ضروری است.

دستگاهی که شبیه کاندوم است سر آلت تناسلی را می پوشاند. سپس یک لوله از دستگاه کاندوم به یک کیسه زهکشی هدایت می شود.

این کاتترها معمولا راحت‌تر هستند و خطر عفونت کمتری نسبت به نوع ساکن دارند. کاتترهای کاندوم معمولاً نیاز به تعویض روزانه دارند، اما برخی از مارک ها برای استفاده طولانی تر طراحی شده اند.

کاتتر کوتاه مدت (کاتتر متناوب)

در برخی موارد، ممکن است فقط برای مدت کوتاهی پس از جراحی تا زمانی که مثانه خالی شود، نیاز به کاتتر داشته باشید. پس از تخلیه مثانه، برداشتن کاتتر کوتاه مدت ضروری است. متخصصان مراقبت های بهداشتی از این به عنوان یک کاتتر داخل و خارج یاد می کنند.

در محیط خانه، افراد آموزش می بینند که خودشان یا با کمک یک مراقب، کاتتر را اعمال کنند. می توان از طریق مجرای ادرار یا از طریق سوراخ ایجاد شده در قسمت تحتانی شکم برای کاتتریزاسیون انجام داد.

عوارض احتمالی سوندهای ادراری چیست؟

کاتترهای ادراری علت اصلی عفونت های دستگاه ادراری مرتبط با مراقبت های بهداشتی هستند. بنابراین، تمیز کردن منظم کاتترها برای جلوگیری از عفونت مهم است.

علائم عفونت مجرای ادراری ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تب
• لرز
• سردرد
• ادرار کدر به دلیل چرک
• سوزش مجرای ادرار یا ناحیه تناسلی
• نشت ادرار از کاتتر
• ادرار خونی
• ادرار بدبو
• کمردرد

سایر عوارض استفاده از کاتتر ادراری عبارتند از :

• واکنش آلرژیک به مواد مورد استفاده در کاتتر، مانند لاتکس
• سنگ مثانه
• آسیب به مجرای ادرار
• آسیب کلیه (با کاتترهای طولانی مدت ساکن)
• سپتی سمی یا عفونت مجاری ادراری، کلیه ها یا خون

مراقبت از کاتتر ادراری

کاتتر یک بار مصرف و کاتترهای قابل استفاده مجدد در دسترس هستند. برای کاتترهای قابل استفاده مجدد، حتماً هم کاتتر و هم ناحیه ای را که وارد بدن می شود با آب و صابون تمیز کنید تا خطر عفونت ادراری کاهش یابد. کاتترهای یک بار مصرف در بسته بندی استریل عرضه می شوند، بنابراین فقط بدن شما نیاز به تمیز کردن قبل از قرار دادن کاتتر دارد.

همچنین باید مقدار زیادی آب بنوشید تا ادرارتان شفاف یا کمی زرد بماند. این به جلوگیری از عفونت کمک می کند.

کیسه زهکشی که برای جمع آوری ادرار استفاده می شود را حداقل هر ۸ ساعت و هر زمان که کیسه پر شد خالی کنید. برای تمیز و استریل کردن کیسه زهکشی از یک بطری پلاستیکی حاوی مخلوط سرکه و آب یا سفید کننده و آب استفاده کنید.

عوارض جانبی کاتتر ادراری

در حالی که عفونت مجاری ادراری شایع ترین عوارض جانبی مرتبط با کاتترهای ادراری است، عوارض جانبی بالقوه دیگری نیز وجود دارد که می توانید با پزشک خود در میان بگذارید. این شامل:

• اسپاسم مثانه و درد که ممکن است شبیه گرفتگی معده باشد.
• گیر افتادن خون یا سایر مواد زائد در داخل لوله کاتتر که ممکن است ناشی از انسداد در سیستم تخلیه کاتتر باشد.
• نشت کاتتر که ممکن است به دلیل انسداد در سیستم یا در صورت یبوست، فشار دادن در حین توالت کردن اتفاق بیفتد.
• صدمات مجرای ادرار یا مثانه (کمتر شایع است)
• سنگ مثانه (کمتر شایع است، اما ممکن است پس از استفاده طولانی مدت از کاتتر بیشتر باشد)

عوامل خطر

در حالی که همه عوارض جانبی استفاده از کاتتر ادراری به طور کامل قابل اجتناب نیستند، ممکن است با برخی از مراحل رژیم غذایی و بهداشتی و همچنین جلوگیری از انسداد در سیستم تخلیه کاتتر، خطر خود را کاهش دهید.

عوامل خطر زیر را با پزشک خود در میان بگذارید:

• دریافت نکردن مایعات کافی. این می تواند منجر به کم آبی بدن و متعاقب آن عفونت ادراری شود. ادرار رنگ پریده نشان می دهد که آب کافی دریافت می کنید.
• کمبود فیبر در رژیم غذایی. خوردن غذاهای با فیبر بالا، مانند سبزیجات، غلات و میوه ها، می تواند حرکات روده شما را منظم نگه دارد و از نشت کاتتر ناشی از یبوست جلوگیری کند.
• بی نظمی کاتتر. هر گونه پیچ و تاب یا خمیدگی در کاتتر و همچنین جابجایی کیسه ادرار نیز ممکن است منجر به حبس یا نشت شود.
• مشکلات تمیز نگه داشتن پوست یا تجهیزات. اگر به تنهایی قادر به انجام این کار نیستید، ممکن است از یک مراقب کمک بخواهید تا مطمئن شوید که همه وسایل به طور منظم تمیز می شوند.

نکات لازم هنگام استفاده از سوند ادراری

در بیمارانی که بنا به تشخیص پزشک لازم است سوند فولی تا زمانی حفظ شود ، رعایت نکات زیر توصیه می شود :

• جهت جلوگیری از عفونت مایعات فراوان بنوشید (در صورتی که از طرف پزشک معالج محدودیت مایعات نداشته باشید)
• جهت پیشگیری از آلودگی از جدا کردن لوله ادرار از کیسه ادرار جدا خودداری فرمایید.
• اگر سوند شما خارج شد یا نشت ادرار داشت جهت جایگزینی مجدد، خودتان هیچ گونه اقدامی انجام ندهید و حتما به یک مرکز درمانی مراجعه فرمایید.
• به منظور کاهش خطر عفونت کیسه ادرار را هر ۸ ساعت یک بار تخلیه نمایید.
• اگر ظرف ۶ الی ۸ ساعت ادرار به داخل کیسه جریان نیافت و مطمئن شدید که سوند شما پیچ خوردگی نداشته و یا خم نشده است به مرکز درمانی مراجعه فرمایید.
• جهت پیشگیری از برگشت ادرار و احتمال عفونت، کیسه ادرار را پایین تر از سطح مثانه خود حفظ کنید. هرگز کیسه ادرار را روی شکم خود قرار ندهید.
• از کشیدن و یا جدا کردن لوله تخلیه ادرار خودداری نمایید، زیرا باعث خونریزی یا ضربه به مجرا می گردد. این کار را به پرسنل دوره دیده بسپارید.

جمع بندی

سوند ادراری که برای انواع شرایط پزشکی مورد استفاده قرار می گیرند، وسیله مهمی برای کمک به تخلیه مثانه و جلوگیری از نارسایی کلیه هستند. پزشک شما سوندهای کوتاه‌مدت یا بلندمدت و همچنین نسخه‌هایی را که داخلی یا خارجی هستند، بسته به نیازهای فردی شما توصیه می‌کند.

در حالی که سوندهای ادراری مفید هستند، اما اگر به درستی تمیز نشوند یا به درستی از آن استفاده نشوند، می‌توانند منجر به عوارض جانبی شوند. عفونت ادراری شایع ترین خطر داشتن این نوع سوند است. در صورت داشتن علائم احتمالی مانند تب یا خون در ادرار، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.

مقالات مرتبط:

• پروستات چیست ؟ علل ایجاد ، علائم و راه های درمان بزرگی پروستات
• مراقبتهای بعد از جراحی برداشتن پروستات به روش TURP